Son 20 yılda gerçekleştirdiğim 6000'den fazla mikrocerrahi varikosel ameliyatında teknik başarı oranı %99'un üzerindedir. Ciddi komplikasyon oranı %0, basit yara enfeksiyonu gibi önemsiz komplikasyon oranı ise %1-2'dir. Hastalarımın %90'ından fazlasında sperm testinde değerler artmış, birçoğunda hamilelik sağlanmıştır.

Erkeklerde kısırlık yapabilen varikosel, ergenlerde de karşımıza çıkabilir. Varikosel tanısı için muayeneden başka radyolojik yöntemlere lüzum yoktur. Testislerin ölçülmesi varikosel ameliyatı sonrası testis hacimlerinin değerlendirilmesi için gereklidir. Varikosel saptananlarda testis volüm ölçümünde orkidometri kullanılır. Ergenlikteki varikosel ameliyatının amacı doğurganlığı korumaktır. İdeal varikosel ameliyatı testis işlevlerini korumalı, varikosel tamamen sonlanmalı ve komplikasyon olmamalıdır. Varikosel ameliyatlarında mikroskop komplikasyon oranlarını en az ihtimale indirmektedir. Testis boyutlarından ayrı olarak varikosel ameliyatı sonrası sperm testleri ve hormon değerlerinde belirgin iyileşme sağlanmaktadır. Varikosel ameliyatı mikrocerahi yöntem ile ve deneyimli bir uzman tarafından yapılmalıdır. Testis damarlarındaki genişlemeye, varislesmeye varikosel denilir. Varis nedeniyle damarlardaki kapakçıklar yetersiz kalır ve uzaklaşması gereken kirli kan testinde doğru geri akar, testis faaliyetlerini bozar.

Testisler hamilelikte ki gelişim sürecinde böbrekler ile aynı hizada oluşur, daha sonra aşağıya doğru inerler. Bu iniş sürecinde kasık kanalından geçip karın bölgesinden çıkar ve çoğunlukla doğuma dek torbaya inerek yerleşirler. Bu inme sürecinde testisler damarlarını da beraberlerinde taşırlar. Bu nedenle sol testis ana toplar damarı sol böbrek toplar damarına dökülür. Ayakta durunca dik bir açı oluşturan bu toplar damarın etrafında bacaktaki damarlar benzeri sıkıştırarak pompalayan kaslar da olmadığından varisleşme sık görülür. Ven adı verilen toplar damarların içinde check-valf mekanizması oluşturan kapakçıklar ven çapındaki genişleme sonucu yetersiz kalır ve bu ters akış engellenemez. Derin bir nefes veya ağırlık kaldırma gibi karın içindeki basıncı arttıran durumlarda kan testise doğru geri dönerek testis çıkışı kan basıncı artar, dolayısı ile testis içindeki kan akımı yavaşlayıp testis fonksiyonları etkilenir.

Varikosel, testis damarlarının genişlemesiyle oluşan ve özellikle üreme sağlığını etkileyen bir hastalıktır. Doğrudan cinsel fonksiyon bozukluğuna yol açmasa da zamanla testosteron üretimini azaltarak cinsel istekte azalma ve performans düşüklüğüne neden olabilir. Tüm erkeklerin yaklaşık %20’sinde, kısırlık sorunu yaşayanların ise %40’ında görülür. Sperm analizlerinde sperm sayısı, hareketliliği ve canlılığı azalabilir; DNA bütünlüğü bozulabilir (DFI artışı). Bu durum hem döllenme şansını azaltır hem de erken düşük riskini artırır. Varikosel genellikle kasık veya testiste ağırlık, baskı ya da sıcaklık hissiyle kendini gösterir ve uzun süre ayakta kalmakla belirginleşir. En etkili tedavi yöntemi mikrocerrahi varikosel ameliyatıdır. Bu yöntem, hem ağrının giderilmesini hem de sperm kalitesinin belirgin şekilde artmasını sağlar. Tedavi sonrasında birçok erkek doğal yolla çocuk sahibi olabilmektedir.

Varikosel tanısı el muayenesi ile konulmalıdır. El muayenemde saptamadığım, sadece doppler ultrason ile varikosel var denilen durumlarda ameliyat yapmıyorum; bu hastalarda ameliyat yarar sağlamamaktadır. Muayene ayakta ve soğuk olmayan bir ortamda gerçekleştirilir. Varisler göz ile görülebiliyor ise Grade 3 varikosel, el muayenesinde damarlar kıvrımlı saptanıyor veya ıkınma ile kıvrımlı hale geliyor ise Grade 2 varikosel, sadece ıkınma ile ve biraz geç de olsa damarın yukarıdan aşağıya dolduğu hissedilirse Grade 1 varikosel tanısı koyulur. Varikoselin derecesi ile yaptığı olumsuz etki her zaman paralellik göstermez. Varikosel etkilerini yıllar içinde arttırarak gösterir, ilk çocuk olsa bile ikinci çocuk olmayabilir. Varikosel ergenlik yaşlarında başlar, acil bir durum oluşturmaz, gerek var ise birkaç ay içinde ameliyatı önerilir.

Mikrocerrahi, varikosel tedavisinde en başarılı ve komplikasyonu en az yöntemdir. Deneyimli ellerde yapılan mikrocerrahi ameliyatları ile başarı oranı oldukça yüksektir ve nüks (tekrarlama) riski düşüktür. Mikroskop kullanılarak yapılan bu yöntem sayesinde damarlar, lenf kanalları ve testis atardamarı net bir şekilde görülür. Böylece sadece hastalıklı toplardamarlar bağlanır, sağlıklı damarlar korunur. Bu da hem iyileşme sürecinin daha rahat geçmesini hem de testis fonksiyonlarının korunmasını sağlar.

Cerrah yeterli deneyime sahip değilse veya eğitim veriliyorsa, mikrovasküler doppler kullanılarak atar damarların ayırt edilmesi faydalı olabilir.

Mikrocerrahi varikosel ameliyatı basit bir ameliyat değildir; sadece özel mikrocerrahi eğitimi almış deneyimli ellerde başarılıdır. Deneyimsiz ellerde komplikasyon riski yüksektir.

Doğru ve eksiksiz yapılan bir mikrocerrahi varikosel ameliyatı sonrası varikosel tekrarlamaz. Yetersiz yapılan ameliyatlarda ise varikosel devam edebilir ve düzeltme ameliyatı gerekebilir.

Varikosel tespit edilen erkeklerde tüp bebek (IVF), mikroenjeksiyon (ICSI) veya aşılama (inseminasyon) gibi yardımcı üreme yöntemlerine doğrudan yönelmek uygun değildir. Çünkü varikosel, spermlerin kromozomal bütünlüğünü bozarak DNA Fragmentasyon İndeksi’ni (DFI) artırır. Bu durum, spermin yumurtayı dölleme kapasitesini azaltır; döllenme gerçekleşse bile erken düşük riskini belirgin şekilde yükseltir. Yardımcı üreme tekniklerinde tekrarlayan başarısızlık yaşayan birçok çift, mikrocerrahi varikosel ameliyatı sonrasında doğal yolla veya çok daha az müdahale ile gebelik elde edebilmektedir. Bu nedenle varikosel tedavisi, yardımcı üreme yöntemlerinden önce mutlaka değerlendirilmelidir. Tüp bebek uygulamaları son çare olarak düşünülmeli; zira bu yöntemlerde bebekte doğumsal anomali riski artabilir, ayrıca kadında erken menopoz ve ciddi sistemik komplikasyonlar gelişme olasılığı da bulunmaktadır.

Mikrocerrahi varikosel ameliyatı sonrası hastaların büyük çoğunluğunda sperm parametrelerinde düzelme ve çocuk sahibi olma şansı artar. Başarı oranı hastanın durumuna göre değişir.

Ameliyat sonrası hastalar genellikle aynı gün taburcu edilir. Günlük aktivitelere kısa sürede dönülebilir. Tam iyileşme birkaç hafta sürebilir.

Varikosel cerrahisi sonrasında hastaların 1–2 hafta boyunca ağır fiziksel aktivitelerden, sportif egzersizlerden ve cinsel ilişkiden uzak durmaları önerilir. Cerrahi alanın kuru ve temiz tutulması, pansumanların düzenli yapılması ve olası enfeksiyon belirtilerine karşı dikkatli olunması gerekir. Postoperatif dönemde oluşabilecek ağrı, ödem veya hematom genellikle geçicidir. Ancak yüksek ateş, aşırı ağrı veya testislerde belirgin şişlik gelişmesi halinde hekime başvurulmalıdır.

Varikosel tedavisi için yapılan ameliyatın amacı, testisin üç toplardamar sisteminden sorun yaratan ikisini kapatarak, kirli kanın yalnızca sağlıklı olan üçüncü sistem üzerinden kalbe dönmesini sağlamaktır. Bu işlem sırasında testisin atardamarı ve lenfatik kanalları titizlikle korunur. Böylece hem testisin kan dolaşımı hem de dokuların beslenmesi zarar görmeden varikoselin ortadan kaldırılması hedeflenir.

Testisler karın içinde gelişirken, doğum öncesi karından aşağıya testis torbalarına inerler. Testisler inerken kullandıkları yolları toplar damarları (venleri) kan dönüşü için kullanırlar. Bacak toplardamarlarında olduğu gibi, bu damarlarda da kanın kalbe geri akışını sağlayan kapakçıklar bulunur. Ancak testis toplardamarlarında bu kapakçıklar zayıf ya da yetersiz olduğunda, kan geriye kaçarak birikir ve damarlar genişler. Bu durum “varikosel” olarak bilinir.

Varikosel erkeklerde direk olarak sertleşme bozukluğuna neden olmaz fakat zaman içinde varikosel testisleri etkileyerek erkeklik hormonu olan testosteronu bir miktar azaltabilir. Varikosel nedeni ile azalan testosteron miktarları ile cinsel isteğin azalması ve cinsel performansın düşmesi de birlikte görülebilir.

Testislerdeki kirli kan üç toplardamar sistemiyle vücuttan uzaklaştırılır.
1. İnternal spermatik ven, ana toplardamardır; kasık kanalından geçerek solda böbrek toplardamarına, sağda ise doğrudan kalbe giden vena cavaya dökülür.
2. External spermatik ven, kasık kanalından karına kadar uzanmaz, yüzeysel damarlara boşalır.
3. Vazal ven çifti, meni kanalıyla birlikte ilerleyerek prostat arkasındaki damar ağına dökülür.
Varikosel, ilk iki sistemdeki kanın geriye kaçmasıyla oluşur. Ameliyatta bu iki sistemin tüm dalları dikkatle bağlanır, üçüncü sistem ise testisten kanın sağlıklı biçimde uzaklaşması için korunur.

Varikosel ameliyatının amacı, testisteki toplardamar genişlemelerini düzeltirken lenf kanalları ve atardamarı korumaktır. Mikrocerrahi kullanılmayan ameliyatlarda bu yapılar gözle seçilemediğinden, yanlışlıkla bağlanabilir veya bazı damarlar atlanabilir. Bu durum varikoselin tekrarlama riskini %40’a kadar çıkarır. Ayrıca, mikrocerrahi dışı ameliyatlarda %20 oranında hidrosel (testis çevresinde sıvı birikimi) ve %5 oranında testis kaybı riski bulunur. Mikrocerrahi yöntemle yapılan ameliyatlarda ise bu riskler yok denecek kadar azdır: varikosel tekrarı %1’in altına iner, hidrosel ve atardamar hasarı görülmez.

Varikosel tedavisinde amaç, testisteki genişlemiş toplardamarların mikrocerrahi yöntemle güvenli biçimde kapatılması ve kanın sağlıklı damarlar üzerinden akışının sağlanmasıdır. Bu işlem sırasında testis atardamarı ve lenf damarlarının korunması büyük önem taşır. Mikrocerrahi dışı yöntemlerde bu yapılar gözle seçilemediği için istemsizce bağlanabilir veya bazı damarlar atlanabilir. Bu durum varikoselin tekrarlama riskini %40’a, hidrosel (testis çevresinde sıvı birikimi) oranını ise %20’ye kadar çıkarabilir. Nadir de olsa testis kaybı riski (%5) mevcuttur. Mikrocerrahi yöntem, deneyimli ellerde uygulandığında bu komplikasyonları neredeyse tamamen ortadan kaldırır ve başarı oranı son derece yüksektir.

Varikosel, testis damarlarının genişlemesi sonucu ortaya çıkan ve erkek üreme sağlığını olumsuz etkileyebilen bir rahatsızlıktır. Doğrudan cinsel fonksiyon bozukluğuna yol açmaz; ancak zamanla testis fonksiyonlarını bozarak testosteron üretimini azaltabilir. Bu da cinsel istekte azalma ve performans düşüklüğüne neden olabilir. Tüm erkeklerin yaklaşık %20’sinde, infertilite (kısırlık) sorunu yaşayanların ise %40’ında varikosel görülür. Sperm sayısında azalma, hareketlilikte düşüş, şekil bozuklukları ve DNA hasarı (DFI artışı) sık görülür. Bu durum döllenme başarısını azaltır ve erken düşük riskini artırabilir. Varikosel, kasık ve testis bölgesinde ağırlık, baskı ya da sıcaklık hissiyle kendini gösterebilir; uzun süre ayakta kalmak belirtileri artırabilir. Günümüzde en etkili tedavi yöntemi mikrocerrahi varikosel ameliyatıdır. Mikrocerrahi yöntem, sperm kalitesini ve gebelik şansını artırır.

Varikosel tanısında en güvenilir yöntem fizik muayenedir. Sadece doppler ultrason ile tespit edilen ancak muayenede belirlenmeyen varikosel olgularında cerrahi tedavi önermiyorum; çünkü bu vakalarda ameliyat genellikle anlamlı bir fayda sağlamaz. Muayene, hastanın ayakta ve oda sıcaklığında olduğu bir ortamda yapılmalıdır. Varislerin gözle görülebildiği durumlar Grade 3 varikosel, damarların el ile belirgin olarak hissedildiği veya ıkınma ile belirginleştiği durumlar Grade 2 varikosel, yalnızca ıkınma sırasında yukarıdan aşağıya dolma hissinin alındığı durumlar ise Grade 1 varikosel olarak değerlendirilir. Varikoselin derecesi her zaman klinik etkisiyle doğru orantılı değildir; düşük dereceli varikoseller bile zamanla testis fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir. Hastalık genellikle ergenlik döneminde başlar ve ilerleyici bir seyir gösterir. Erken dönemde acil müdahale gerektirmez; ancak gerekli görüldüğünde, birkaç ay içinde planlanan mikrocerrahi varikosel ameliyatı uzun vadede hem testis sağlığını hem de doğurganlığı korumak açısından büyük önem taşır.

Varikosel, erkeklerde doğrudan sertleşme bozukluğuna yol açmaz ancak zamanla testis fonksiyonlarını etkileyerek testosteron düzeyinde azalmaya neden olabilir. Bu durum, cinsel istekte azalma ve performans düşüklüğüyle birlikte görülebilir. Varikosel, tüm erkeklerin %15–20’sinde, kısırlık sorunu yaşayanların ise yaklaşık %40’ında bulunur. Sperm analizinde sayı, hareketlilik, morfoloji ve canlılık değerlerinde bozulma; ayrıca DNA Fragmentasyon İndeksi (DFI) artışı saptanabilir. DFI yüksekliği, spermin döllenme yeteneğini azaltır ve erken düşük riskini artırır. Varikosel bazen kasıkta ağrı ve baskı hissiyle de kendini gösterebilir. Bu nedenle tanı konan erkeklerde ilk tercih edilmesi gereken tedavi yöntemi mikrocerrahi varikosel ameliyatıdır; varikosel tedavi edilmeden tüp bebek (ICSI) gibi yardımcı üreme yöntemlerine başvurulması önerilmez.

Mikrocerrahi yöntemle varikosel tedavisi uygulanan adolesan hastalarda, ameliyat sonrası düzenli takip büyük önem taşır. Nüks varikosel, hidrosel oluşumu, testis hacmi ve kıvamındaki değişikliklerin değerlendirilmesi için yılda bir kez fizik muayene yapılmalıdır. Ayrıca, testis fonksiyonlarının korunup korunmadığını izlemek amacıyla serum hormon düzeyleri (FSH ve testosteron) ile sperm analizi de yıllık kontrollerde mutlaka değerlendirilmelidir.